Blockchain teknolojisi hayatımıza güven ve şeffaflık getirdi. Ama aynı zamanda büyük bir sorun doğurdu: gizlilik eksikliği. Yani bir blok zincirde yaptığınız tüm işlemler, cüzdan bakiyeleriniz, hatta hangi kişiye ne kadar gönderim yaptığınız herkes tarafından görülebiliyor.
Bir düşünün:
-
Maaşınızı herkesin görebildiği bir defterde alıyorsunuz.
-
Bankadaki hesabınızı tüm dünyaya açık hale getiriyorsunuz.
-
Hangi borsada ne kadar al-sat yaptığınızı herkes biliyor.
Bu durum gerçek dünyada kabul edilemez, çünkü para, kimlik veya yönetim gibi veriler oldukça hassastır. İşte Zama tam da bu sorunu çözüyor.
Blockchain’de Gizlilik Neden Önemli?
Blockchain’in en büyük gücü şeffaflıktır. Ama bu şeffaflık, her şeyi gözler önüne serdiği için bazı sektörler için risklidir:
-
Finans: Bir şirketin ya da bireyin tüm işlemleri herkesin gözü önünde olursa rekabet avantajı kaybolur.
-
Kimlik: Kimlik bilgilerinizin zincir üzerinde açıkça görünmesi, sizi ciddi risklere sokar.
-
Oylama & Yönetim: Bir DAO ya da şirket içi oylamada kimin neye oy verdiğinin açıkça görülmesi manipülasyona yol açabilir.
Yani, blockchain kitlelere yayılmak istiyorsa gizlilik bir zorunluluk haline gelmiştir.
Zama’nın Çözümü: Gizli Akıllı Sözleşmeler
Zama’nın geliştirdiği Confidential Blockchain Protocol (Gizli Blockchain Protokolü), herhangi bir L1 (Ethereum gibi) veya L2 (Arbitrum gibi) üzerinde gizli akıllı sözleşmeler çalıştırmayı mümkün kılar.
Ne Sağlıyor?
-
Uçtan uca şifreleme: Hiç kimse (hatta node çalıştıranlar bile) işlem verilerini göremez.
-
Uyumluluk: Hem gizli hem de açık akıllı sözleşmeler birbiriyle çalışabilir.
-
Kontrollü gizlilik: Hangi bilgiyi kimin göreceğini sözleşme yazar belirler.
Nasıl Çalışıyor?
Zama’nın kullandığı teknoloji Tam Homomorfik Şifreleme (FHE)’dir. Basitçe anlatmak gerekirse:
-
Normalde şifrelenmiş bir veriyi kullanmak için önce açmanız gerekir.
-
FHE sayesinde şifreli veriler açılmadan hesaplamaya dahil edilebilir.
Örnek: Bir banka sizin maaşınızı öğrenmeden, sadece “maaşı 10.000 TL’nin üzerinde mi?” sorusunu cevaplayabilir. Sonuç çıkar ama maaşınız kimseye ifşa edilmez.
Zama işte bu teknolojiyi blockchain’e entegre ediyor.
Gerçek Hayat Örnekleri
-
Gizli Ödemeler: Bir şirket çalışanlarının maaşlarını blockchain üzerinden ödeyebilir. Ama kimse kimin ne kadar maaş aldığını göremez.
-
Token Dağıtımı (Airdrop): Şu anki sistemde bir airdrop dağıtıldığında herkes kimin ne kadar aldığını görebiliyor. Zama sayesinde bu bilgi gizli kalır.
-
DAO Oylamaları: Bir topluluk oylaması yapıldığında kimin neye oy verdiği gizli tutulur. Sadece sonuç açıklanır.
-
Finansal Varlıkların Tokenizasyonu: Bankalar ve büyük kurumlar, hisselerini veya tahvillerini blockchain’e taşıyabilir. Yatırımcıların kimlikleri ve işlem detayları gizli kalır.
Zama’yı Diğer Çözümlerden Ayıran Özellikler
-
Herkes tarafından doğrulanabilir: İşlemler gizli ama doğrulukları kanıtlanabilir.
-
Merkeziyetsiz: Tek bir otoriteye güvenmek gerekmez.
-
Ölçeklenebilir: Hızlı çalışır, işlem kapasitesi artırılabilir.
-
Kolay Kullanım: Geliştiriciler Solidity gibi bilindik dillerle uygulama geliştirebilir.
Zama Creator Program 3. Sezon Başladı
Zama Creator Program, Zama ve Tam Homomorfik Şifreleme (FHE) hakkında yüksek kaliteli içerikler üretenleri aylık olarak ödüllendiren bir programdır.
Programa katılmak için Guild.xyz üzerinden cüzdanınızı ve sosyal medya hesaplarınızı bağlamanız, @zama_fhe hesabını takip etmeniz ve en az iki özgün içerik paylaşmanız gerekmektedir. Paylaşımlarınızda mutlaka #ZamaCreatorProgram etiketi veya @zama_fhe mentionu bulunmalıdır.
Ödüller arasında aylık ödül havuzu, ZAMA OG NFT’leri, özel Discord rolleri, alpha erişim imkânı ve çeşitli ayrıcalıklar yer almaktadır. Program her ayın ilk günü başlamakta, ay sonunda içerikler değerlendirilmeye alınmakta ve takip eden ay içerisinde kazananlar duyurulmaktadır.
Sonuç
Zama, blockchain’in en büyük açığını kapatıyor: gizlilik. Tıpkı internetin HTTP’den HTTPS’e geçmesi gibi, blockchain de Zama sayesinde gizliliği standart hale getirecek.
Yani Zama, gelecekte sadece kripto değil, kimlikten oy vermeye, kurumsal yapılardan yapay zekâya kadar pek çok alanda kullanılacak.
Kısaca: Zama, blockchain’i kitlesel benimsemeye taşıyacak gizlilik katmanıdır
