Bugün kullandığımız yapay zekâlara gerçekten sahip değiliz. Onları sadece kiralıyoruz.
Evet, yapay zekâ her geçen gün daha akıllı hale geliyor. Ancak bu gelişmeler, merkezi ve kapalı kontrol yapılarının daha da güçlenmesine neden oluyor. İster OpenAI’ın ChatGPT’sini ister Anthropic’in Claude’unu kullanıyor olun, tüm etkileşimleriniz merkezi API’ler üzerinden gerçekleşiyor. Bu erişim modeli; modelin nasıl çalıştığını göremediğiniz, onu taşıyamadığınız veya davranışını özgürce değiştiremediğiniz anlamına geliyor.
Bu durum tanıdık geliyor mu? Web3 tam da bu gibi sorunları; finans, yönetişim ve daha fazlası için çözmek üzere doğmuştu. Şimdi sırada yapay zekâ var.
Yapay Zekâyı Sınırlardan Kurtarmak
0G gibi platformlar, yapay zekâ ajanlarını kısıtlı alanlardan çıkarıp, programlanabilir, sahiplenilebilir ve modüler sistemlere taşıma imkânı sunuyor. Bu yaklaşım, yapay zekânın sadece ne kadar “akıllı” olduğu değil; nasıl erişildiği ve kimlerin sahip olabileceği gibi temel konuları da yeniden şekillendiriyor.
Sahiplik İllüzyonu: API Erişimi = Demokrasi Değil
Bugün birçok kişi, bir API anahtarına sahip olmanın yapay zekâya sahip olmak anlamına geldiğini düşünüyor. Ancak bu, büyük bir yanılgı. Kısıtlı anahtarlar, erişim sınırları, kara kutu mantığı ve merkezi denetim politikaları ile aslında başkasının SaaS ürününü kullanıyorsunuz.
Buna, Hugging Face gibi platformlarda barındırılan açık kaynak destekli modeller bile dahil. Veya Personal.ai ve Jan.ai gibi “akıllı ajanlar” sunan sistemler bile arka planda kapalı altyapılarla çalışıyor. Bu sistemlerde veriler, kullanım hakları ve gelir modelleri tamamen merkezi kontrollerde kalıyor.
Açık kaynak modeller bile merkezi ortamlarda dağıtıldığında esnekliğini kaybediyor.
Zincir Üzerinde AI: Gerçekten Merkeziyetsiz mi?
Birçok zincir üzerindeki yapay zekâ projesi “merkeziyetsiz” olduğunu iddia etse de, gerçekte merkezi uç noktalar ve şeffaf olmayan mantık katmanları kullanıyorlar. Token’larla paketlenmiş AI modelleri bile genellikle sadece “kullanım hakkı” sunuyor. Oysaki Web3’ün vaadi şuydu: doğrulanabilir, programlanabilir sahiplik.
Gerçek Yapay Zekâ Sahipliği Nasıl Olmalı?
Bir AI ajanına sahip olmak, sadece onu çalıştırmak değil; onu programlayabilmek, taşıyabilmek ve istediğiniz yerde dağıtabilmek anlamına gelmelidir:
Bileşen Uyumluluğu (Composability): Ajan, başka sistemlere, sözleşmelere veya diğer ajanlara entegre olabilir.
Taşınabilirlik (Portability): Ajan, davranışı, kimliği ve hafızasıyla birlikte cüzdanlar, dApp’ler veya zincirler arasında taşınabilir.
Yayılabilirlik (Deployability): Ajanın nerede yaşadığına ve nasıl çalıştığına siz karar verirsiniz, bir başkasının API anahtarına bağlı olmazsınız.
0G’nin ERC-7857 Standardı ile Gerçek AI Sahipliği Mümkün!
Gerçek yapay zekâ sahipliği için, bu ajanların nasıl paketlendiği, paylaşıldığı ve sahiplenildiği konusunda yeni standartlara ihtiyacımız var. İşte bu noktada ERC-7857, yani 0G’nin geliştirdiği akıllı NFT (iNFT) standardı devreye giriyor.
ERC-7857’nin Temel Özellikleri:
Ajan = Varlık: Her iNFT, belirli bir AI ajanının kimliği, mantığı ve erişim anahtarlarını içerir.
Hafızayla Transfer: iNFT’ler, geçmiş kullanım verisi, yapılandırmalar ve itibar puanları ile birlikte alınıp satılabilir.
İzin Gerektirmeyen Etkileşim: Bu standartla oluşturulan ajanlar, uyumlu tüm sözleşme ve uygulamalarla iletişime geçebilir.
Modüler Kod Kancaları: Geliştiriciler, özel mantıklar ekleyebilir (örneğin: stake kuralları, telif sistemi).
API’den Gerçek AI Ajanlığına Geçiş
Web3’ün bize öğrettiği bir şey varsa, o da şu: İzin gerektirmeyen altyapılar, kapalı platformlara göre uzun vadede her zaman kazanır.
Yapay zekâ önümüzdeki yıllarda iş dünyasını ve toplumu derinden etkileyecek. Ancak onu nasıl kontrol ettiğimiz ve nasıl paylaştığımızı değiştirmezsek, eski teknoloji sistemlerinin hatalarını tekrarlayabiliriz.
0G’nin tam yığın AI altyapısı (yüksek verimli tahmin motorları, merkeziyetsiz depolama, zincir üzeri DA yönetimi) ile birlikte ERC-7857 standardı; ajanların evrim geçirebildiği, yarışabildiği ve iş birliği yapabildiği özgür bir yapay zekâ ekonomisi yaratıyor.
Son Söz: AI Geliştiricilerin Elinde Olmalı!
ERC-7857 yalnızca bir standart değil, bir bildiridir:
“Yapay zekâ, kapı bekçilerinin değil, geliştiricilerin elinde olmalıdır.”
Yapay zekâyı bir ürün gibi değil, kamusal bir değer gibi ele alma zamanı geldi.
