Akıllı Kontratlar Nedir?
En özünde blockchain akıllı kontratları, güvene dayalı olmayan protokollerin yaratılmasına olanak sunar. Bu da iki partinin, birbirlerini tanımak ya da karşılıklı güven duymak zorunda kalmadan blockchain üzerinden taahhütler verebileceği anlamına gelir. Koşulların yerine getirilmemesi durumunda kontratın uygulanmaya konmayacağından emin olabilirler. Diğer yandan, akıllı kontratların kullanılması aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırarak operasyonel masrafları büyük oranda düşürür.
Bu makale, Ethereum blockchaininin önemli bir öğesi olan Ethereum Virtual Machine (EVM – Ethereum Sanal Makinası) üzerinde çalışan akıllı kontratlara odaklanacaktır.
Akıllı Kontratlar Nasıl Çalışır ?
En basit haliyle bir akıllı kontrat deterministik bir program olarak çalışır. Belirli koşulların yerine getirilmesi durumunda belirli bir görevi yerine getirir. Dolayısıyla bir akıllı kontrat sistemi genellikle “eğer…ise…” ifadelerini kullanır. Fakat popüler terminolojinin aksine akıllı kontratlar yasal sözleşme ya da akıllı değildir. Bunlar yalnızca dağıtılmış bir sistem (blockchain) üzerinde çalışan kod parçalarıdır.
Ethereum ağı üzerinde akıllı kontratlar, kullanıcılar (adresler) arasında etkileşim olması durumunda ortaya çıkan blockchain işlemlerinin uygulanmasından ve idaresinden sorumludur. Akıllı kontrat olmayan tüm adresler dış sahipli hesaplar (EOA) olarak isimlendirilir. Dolayısıyla akıllı kontratlar bilgisayar kodları tarafından ve EOA’lar da kullanıcılar tarafından yönetilir.
En temelde Ethereum akıllı kontratları bir kontrat kodu ve iki açık anahtardan oluşur: İlk açık anahtar kontratın yaratıcısı tarafından sağlanır. Diğer anahtar ise kontratın kendisini temsil eder ve her bir akıllı kontratın kendine özel dijital belirteci olarak hareket eder. Akıllı Kontratlar Nedir !
Akıllı kontratın uygulamaya konması bir blockchain işlemi aracılığıyla yapılır ve kontrat yalnızca bir EOA (ya da diğer akıllı kontratlar) tarafından talep edildiğinde aktif hale gelir. Fakat ilk tetikleyici her zaman EOA’dır (kullanıcı).
Önerilen Makaleler
Akıllı Kontratların Özellikleri
Bir Ethereum akıllı kontratı genellikle aşağıdaki özelliklere sahiptir:
- Dağıtılmış : Akıllı kontratlar, Ethereum ağının tüm node’larına dağıtılmış ve bu node’larda kopyalanmıştır. Merkezi sunuculara dayalı olan diğer çözümlerden başlıca farklarından biri budur.
- Deterministik : Akıllı kontratlar uygun koşulların yerine gelmesi durumunda yalnızca yapmak üzere tasarlandıkları işlemleri gerçekleştirirler. Bunun yanı sıra, kontratları kimin uygulamaya koyduğundan bağımsız olarak sonuç her zaman aynı olacaktır.
- Otonom: Akıllı kontratlar, kendi kendini yürüten programlar gibi çalışarak her türlü görevi otomatik hale getirebilirler. Fakat çoğu durumda eğer bir akıllı kontrat tetiklenmezse beklemede kalacak ve harekete geçmeyecektir.
- Değiştirilemez: Akıllı kontratlar uygulamaya konduktan sonra değiştirilemezler. Eğer bunun için özel bir fonksiyon daha önceden eklenmişse yalnızca silinebilirler. Dolayısıyla akıllı kontratların gizlice değişiklik yapılmasına karşı dirençli bir kod sundukları söylenebilir.
- Kişiselleştirilebilir: Akıllı kontratlar uygulamaya konmadan önce birçok farklı yoldan kodlanabilirler. Dolayısıyla farklı birçok tür merkeziyetsiz uygulama (Dapp) yaratmak için kullanılabilirler. Bunun sebebi Ethereum’un aslında bir tam Turing blockchain olması gerçeğine dayanır.
- Güvene dayalı olmayan: İki ya da daha fazla parti birbirlerini tanımadan ya da karşısındakine güvenmek zorunda kalmadan akıllı kontratlar aracılığıyla etkileşim kurabilirler. Buna ek olarak, blockchain teknolojisi verinin doğru olduğunu garanti altına alır.
- Şeffaf : Akıllı kontratlar herkese açık bir blockchain üzerinde çalıştıkları için kontratların kaynak kodları hem değiştirilemez hem de herkes tarafından görülebilir.
Akıllı Sözleşme Avantajları ve Kullanım Alanları
Programlanabilir bir kod olarak akıllı kontratlar büyük oranda kişiselleştirilebilir ve birçok farklı şekilde tasarlanarak farklı türde hizmetler ve çözümler sunabilir.
Merkeziyetsiz ve kendi kendine çalışan programlar olan akıllı kontratlar daha yüksek seviyede şeffaflık sunarken, operasyonel masrafları düşürebilirler. Uygulamaya bağlı olarak verimliliği artırıp bürokratik masrafları da azaltabilirler.
Akıllı kontratlar iki ya da daha fazla parti arasında fon takası ya da transferinin yapıldığı durumlarda özellikle kullanışlıdır.
Akıllı Sözleşmeler kripto para dünyasında büyük bir etki uyandırdığına ve blockchain dünyasında devrim yarattıklarına şüphe yoktur. Son kullanıcılar akıllı kontratlarla doğrudan etkileşim içinde olmasalar da akıllı kontratların gelecekte finansal hizmetlerden tedarik zinciri yönetimine kadar birçok farklı uygulamayı desteklemesi olasıdır.
Blockchain ve akıllı kontratlar birlikte toplumumuzun neredeyse her alanında değişiklik yaratma potansiyeline sahiptir. Fakat bu çığır açan teknolojilerin geniş çapta benimsenmenin karşısındaki birçok engeli aşıp aşamayacağını yalnızca zaman gösterebilir.
[table id=45 /]
[table id=46 /]
 Nedir, Nasıl Çalışır, Avantajları , Özellikleri !){kind=link}